Vuur

Toen in 2019 de Notre-Dame van Parijs in brand stond en er een debat over de restauratie op gang kwam, circuleerden er in de social media foto’s van verwoeste jungles en stranden met de slogan ‘rebuild this cathedral’. Je moet oppassen met je beelden en symbolen als je verandering nastreeft. Als ‘de wereld in brand staat’, sta je voor een onmogelijke opdracht. Je wordt blusser en verdediger. Je koerst naar een zwartgeblakerde werkelijkheid. Het is geen leuke woordspeling maar een burn-out ligt op de loer als je permanent moet vechten vanuit een gevoel van verlies en leegte.

De ecoloog Baptiste Morizot draait het om. De wereld staat niet in brand, ze is eerder een vuur dat dooft. Een herkenbaar beeld in de afnemende biodiversiteit om ons heen. Chris Julien, de ‘huisfilosoof’ van Extinction Rebellion laat in zijn boek ‘alledaags activisme’ zien hoe het beeld van een uitdovende wereld een veel positiever activisme oproept. Een uitdovend vuur kun je opporren. Het levende is veerkrachtig. Het kan opvlammen. Het zit vol met feedbackloops en kantelpunten die veel complexer zijn dan wij kunnen bevroeden.

Ik vind dit een inspirerend beeld. We zijn gewend aan het klassieke beeld van natuurbescherming. We zetten een hek rondom het kwetsbare. De ecologie leert ons dat je veel beter kunt beginnen bij de plekken waar diversiteit en groeikracht aanwezig zijn. Daarom zien we het woord ‘regeneratief’ overal opduiken. Het is een zoektocht naar herstel waarbij het systeem zichzelf opnieuw inricht en zelf een oplossing vindt voor wat dood of toxisch is. De natuur is creatief en krachtig en het is veel meer dan een project dat je kunt managen. Die positie als ‘manager’ hebben we niet en nooit gehad en is soms juist onderdeel van het probleem. Het helpt misschien als we ‘natuur’ niet meer buiten ons plaatsen. We zíj́n natuur. 

Wat is mijn plaats in deze ecologische visie? De dynamiek van het levende, leert me dat ik een activist ben en niet hoef te worden. Zelfs met mijn voorkeur voor reflectie, nuance en dialoog. Ik hoef me niet te bekeren, daar heb ik een levenslange allergie voor opgelopen. Het is eenvoudiger. Ik moet mijn plaats innemen. Misschien (nog) niet op de A12 maar Julien laat zien hoe dat slechts het topje van een ijsberg is. 

‘Als we met onze klimaatbeweging grote systemen willen omzetten, dan moeten we afleren te denken in termen van ‘het systeem’ als een monumentaal geheel met één grondoorzaak. Ecosystemisch denken leert ons om in de rimboe van complexe systemen deelsystemen te onderscheiden, waaronder die waar je grip op kunt krijgen vanuit het alledaagse.’ (Julien 141). 

Daar stap ik graag in. Die dynamiek is rommelig, onoverzichtelijk, vol met geheimen en oplossingen die we niet kennen. In die dynamiek mag ik naast mijn beschouwelijkheid speelser, risicovoller, activistischer worden. 

Dus Rien… bekeer je niet, schrijf geen projectplan en loop je niet moe op weerstand. Blus geen vuren buiten jezelf maar ontsteek het vuur in jezelf. Doorbreek de stilte. Word één van die kantelpunten die zich overal in de natuur aandienen en die de klimaatbeweging duurzaam en intergenerationeel maken. 

Rien van der Zeijden